Trần Quốc Khái là ai? Ông tổ nghề thêu thời nhà Lê

Trần Quốc Khải là ai?

Trần Quốc Khải (1606 – 1661), quê ở xã Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Nội. Ông làm quan dưới thời vua Lê Chân Tông (1643-1659), được cử đi sứ nhà Minh (Trung Quốc) năm 1646, được bổ làm Thượng thư Bộ Hình (phụ trách ngành Nội nghệ), đổi họ. . đến nhà vua. Tên mới là Lê Công Hành.

Ông được mọi người kính trọng là ông tổ nghề thêu, hiện tại nơi ông sinh ra đã có đền thờ. Những câu chuyện về ông được kể ít nhiều mang dấu vết dân gian.

Văn kiện Trần Quốc Khải

Theo gia phả họ Bùi Trân (裴陳) gốc Mạc ở Quất Động, Lê Công Hành vốn gốc họ Mạc. Năm 1546, Mạc Hiến Tông băng hà, nhà Mạc loạn lạc. Quân miền nam lợi dụng thế suy yếu của nhà Mạc liên tục tiến quân ra bắc tấn công. Họ Mạc phân tán khắp nơi, thứ phi Bùi Thị Bân lấy Mạc Phúc Đăng (con thứ của Mạc Hiển Tông) rồi lánh về lập nghiệp ở làng Quất Động, sau đổi ra họ Bùi, họ Trần, tạo nên nhánh phụ. họ Bùi Trần ở Quất Động.

Lê Công Hành tên thật là Trần Quốc Khải (陳国渂), sinh ngày 18 tháng Giêng năm Bính Ngọ (24-2-1606), tại làng Quất Động, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, trấn Sơn Nam (nay là Quất Động). ). Đông, xã Đông, huyện Thường Tín, Hà Nội). Mạc Phúc Đăng là con bà Bùi Thị Bản lánh nạn ở làng Quất Động. Tại đây, Mạc Phúc Đăng sinh con trai là Mạc Phúc Độ. Mạc Phúc Độ là ông nội của Trần Quốc Khải. Vì được một người làng họ Bùi nhận làm con nuôi nên ông còn được gọi là Bùi Quốc Khải (裴国渂), sau đổi tên là Công Hưng (公衡).

Tương truyền, từ thuở nhỏ ông đã ham học và viết văn. Lớn lên ông thi đỗ tiến sĩ (khoảng đời vua Lê Thần Tông hay Lê Chân Tông). Sau khi ra làm quan, ông được triều đình bổ nhiệm giữ các chức vụ từ Biên phòng trong triều, dần được thăng Thượng thư, từng được cử đi sứ nhà Minh. Do có nhiều công trạng, ông được triều đình phong tước Vinh Lộc Quận Công, tước Tả Thị lang Bộ Công, tước Thanh Lương Hầu, và bị tước vương vị. Do đó tên ông là Lê Công Hành.

Ông mất ngày 12 tháng 6 năm Tân Sửu (7-7-1661), thọ 56 tuổi, được triều đình truy tặng tước Thượng Thái Bảo Lương tước. Ngày giỗ của ông hàng năm được coi là ngày giỗ của ông tổ làng thêu Việt Nam.

Ông tổ nghề thêu

Trước thế kỷ 18, người Việt Nam đã biết thêu thùa và làm ô dù từ rất lâu. Sử cũ từng ghi rằng, vào thời nhà Trần, các vua quan thường sử dụng ô, lọng thêu. Năm 1289, vua Trần gửi tặng vua Nguyên chiếc đệm đỏ thêu chỉ vàng, tấm thảm gấm thêu tua. Tháng giêng năm Quý Tỵ (1293), Trần Phủ trong đoàn sứ Nguyên sang Đại Việt nhận xét: “Còn quan lại Đại Việt thì ai cao ai thấp, cứ nhìn cái ô là đứng. ra… Nếu là tướng quân thì có thể đi ba ô màu lục, thuộc hạ đi hai ô rồi một ô, ô màu tím thì chỉ có người trong hoàng tộc mới được sử dụng.”

Tuy nhiên, nghề thêu ở Đại Việt trước thế kỷ 18 còn đơn giản, xoay quanh chỉ ngũ sắc và chỉ gấm, dùng làm vật dụng cho vua chúa, quan lại, điện miếu (thêu nón, xoài, cung đình). quần áo, quần áo, biểu ngữ, v.v.). Trong một ngôi mộ cổ khai quật ở Vân Cát, Nam Hà, niên đại thế kỷ 18, người ta tìm thấy: bên cạnh chiếc quạt có một túi gấm đựng trầu thêu thổ cẩm, một túi đựng thuốc lào cũng bằng gấm thêu kim tuyến. . đường kẻ. Vào thời Bùi Công Hành, tương truyền ông đã truyền dạy cho dân làng Quất Động những kỹ thuật thêu và lọng tiên tiến nhất mà ông đã học được trong chuyến đi sứ sang Trung Quốc. Từ đó, nghề thêu lọng ngày càng phát triển, dần dần lan rộng ra nhiều làng nghề trên cả nước. Để tưởng nhớ công lao của ông, dân làng Thường Tín đã lập đền Ngũ Xã (do nhân dân 5 xã lập). Trong chùa có tấm bia Vũ Dụ Tiên Sư, tấm bia ghi sự tích của tổ nghề thêu. Ngoài ra còn một số ngôi chùa khác như đình Từ Thị ở số 4 Yên Thái, quận Hoàn Kiếm hay ngôi chùa trên phố Hàng Long (thuộc khu vực phố Nam) nay không còn, thờ các vị đình làng Nhị Khê. ông tổ nghề rẽ Lê Công Hành…

Lễ giỗ ông tổ nghề thêu ở Việt Nam thường được tổ chức vào ngày giỗ của ông hàng năm. Đặc biệt ở Huế, Lễ tế Tổ nghề thêu Lê Công Hành ở Cẩm Tú – Huế được tổ chức hàng năm vào ngày 22 tháng giêng âm lịch và ngày 4 tháng 6 âm lịch là ngày giỗ tổ. .

Trần Quốc Khải thời trẻ

Tương truyền, khi còn trẻ, Trần Quốc Khải là một thiếu niên rất hiếu học. Anh ấy cũng học cách đốn củi và kéo móng guốc. Ban đêm ở nhà không có đèn dầu, ông phải bắt đom đóm bỏ vào vỏ trứng để lấy ánh sáng đọc sách. Chúa Khải học hành đến nỗi nổi tiếng hay cả một vùng.

Năm 18 tuổi, Trần Quốc Khải phải đắp đập ngăn sông Hồng. Vì sức yếu, không vác được tảng đá lớn nên anh bị phạt, phải ở đập từ sáng đến trưa. Trong khi đó, một người bảo vệ đập đi ngang qua. Thấy khuôn mặt tuấn tú nhưng đứng khựng lại, viên quan dừng lại hỏi:

– Tội gì mà gia đình anh phải chôn?

Một thanh niên tên Khải lịch sự nói:

– Em là học sinh, yếu lắm, không ôm được hòn đá to nên bị phạt.

Vị quan đập vốn cũng có chút vốn liếng văn chương cười nói:

Người thanh niên gật đầu vâng.

– Anh Quản Thị, thông đường cống, chống lũ, cho dân niềm tin.

– Làm quan, đỗ đạt, tiến vua, tân tòng.

Sau khi nghe khác đi, vị quan gật đầu khen ngợi và để anh ta đi. Từ đó, Trần Quốc Khải ngày càng nổi tiếng là người có học. Gặp khoa thi không lâu, Trần Quốc Khải đi thi và đỗ Tiến sĩ. Thế là từ một cậu bé đốn củi, nhổ cỏ, cào cào trong làng, vì ham học, ông đã trở thành một tiến sĩ, một vị quan lớn trong triều đình nhà Lê. Người ta nói “Tấc đất tấc vàng” cũng là nói hiện tượng như vậy.

Trần Quốc Khải đi sứ nhà Minh

Sau khi Khải vào yết kiến ​​vua Minh và hoàn thành công việc ngoại giao, vua Minh muốn thử trí thông minh của sứ Đại Việt. Lại sai xây lầu cao, rồi mời Quốc Khải vào chơi. Khi lên đến tầng cao nhất, ông đã ở dưới đất, quân Minh lấy thang đi. Không có đường xuống, anh chỉ còn cách đứng dậy, xung quanh là mây to gió lớn. Anh ta nhìn quanh sàn nhà, chỉ thấy hai bức tượng mạ vàng và một bình nước uống và hai chiếc ô trước bàn thờ. Bên ngoài cửa tòa nhà treo bức bích họa thêu ba chữ “Buddha in the Heart” nghĩa là Đức Phật trong Tâm. Ở góc sàn có hai thanh tre tươi và một con dao.

Một ngày, rồi hai ngày trôi qua, một mình trên gác, đói cồn cào nhưng không có của ăn, chỉ có một vò nước, ông nghĩ: Có nước uống thì phải có cái để ăn. Hắn quay đầu nhìn bích họa lẩm bẩm nói: “Phật ở trong lòng.” Anh mỉm cười gật đầu và bẻ tay bức tượng để thử. Hóa ra hai bức tượng đã được rắc bột trà. Từ đó trở đi, mỗi ngày hai lần, anh ta từ từ bẻ hai bức tượng Phật để ăn.

Vốn là người hay làm, chơi không buồn nên ông chia nhau đan tre, đan lát. Anh cẩn thận quan sát cách làm chiếc dù và ghi nhớ các chi tiết làm chiếc dù. Ông dùng túi tre để đun nước uống. Khi đã biết làm ô, cô lại đặt ô xuống, gỡ những sợi gấm ra để xem cách thêu. Với đôi bàn tay khéo léo và sự kiên trì, ông đã dùng chính những sợi chỉ đó để thêu. Khi viết xong, anh rất vui khi được xem lại, vì nét chữ vẫn còn nguyên như trước.

Khi làm như vậy, anh ấy đã tự học cách thêu phù điêu và cách làm lọng.

Không lâu sau, trong khi ăn hai bức tượng và uống nước, anh ta cố gắng tìm đường xuống. Những buổi chiều ngồi ngắm mây trời, nhìn đàn dơi xòe cánh rung rinh như chiếc lá, anh nảy ra ý định nhảy xuống dừng ở hai chiếc ô phía trên. Cuối cùng, anh đã dũng cảm ôm hai chiếc dù và nhảy xuống đất mà không hề hấn gì.

Trước tài ứng xử thông minh và linh hoạt của sứ giả Đại Việt, triều đình nhà Minh vô cùng khâm phục ông. Vua Minh mở tiệc lớn tiễn phái đoàn ta. Khi về nước, vì có nhiều công với nhà Lê nên ông được tặng tước Thượng Đăng Bảo, đổi họ là Lê nên ông còn có tên khác là Lê Công Hành.

******************************

Đăng bởi: Cakhia TV

Danh mục: Tổng hợp

Bản quyền bài viết thuộc trường Cakhia TV. Mọi sao chép đều là gian lận!

Tác giả: – Trường Lê Hồng Phong

Nguồn: /tran-quoc-khai-la-ai-ong-to-nguyen-theu-thoi-nha-le/